Είναι κάποια συγκροτήματα που δεν είναι απλά καλά για ελληνικά ούτε πας να τους δεις η να τους στηρίξεις από ελεημοσύνη ή επειδή είναι απλά ο κολλητός. H ελληνική grind σκηνή δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το εξωτερικό και οι Βολιώτες Stheno έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό ακριβώς. Το πρώτο τους full-length έρχεται να μας κατευνάσει την πείνα για περισσότερο grind/black οχετό που με την καταστροφική ενέργεια του να έρχεται να μας διαλύσει τα τύμπανα. Ο Λέων Δούρας λοιπόν μας μιλάει για τα πάντα κι εμείς είμαστε εδώ να ρουφήξουμε το καινούριο αυτό άλμπουμ.
Τι θα έλεγες για αρχή να μας έδινες ένα μικρό βιογραφικό του συγκροτήματος.
Τι θα έλεγες για αρχή να πεις μια καλησπέρα; Χαχαχαχα! Οκ, πάμε λοιπόν. Η Σθεννώ γεννήθηκε τέλη του 2013. Είχα γυρίσει από Πολωνία και τα παιδιά από τους Unfit Earth (crust μπάντα από Βόλο) μου πρότειναν να πάμε στο studio και να τζαμάρουμε κάτι σε d-beat ρυθμούς και φυσικά δέχτηκα. Από την πρώτη πρόβα όμως που άκουσα τη φωνή του Βαγγέλη κατάλαβα ότι αυτό το λαρύγγι είναι φτιαγμένο για πολύ λυσσασμένη μουσική και το d-beat δεν του φτάνει σε καμία περίπτωση. Έτσι πολύ γρήγορα το τζαμάρισμα έγινε πρόβα με ουσία και βγάλαμε 5 τραγούδια σε 8-10 μέρες το πολύ, τα οποία ηχογραφήσαμε σε home studio φυσικά και κυκλοφορήσαμε το πρώτο μας EP. Από εκείνη τη στιγμή και μετά η Σθεννώ συνεχίζει τη πορεία της.
Τι είναι αυτό που σας ώθησε να εκφραστείτε μέσω του συγκεκριμένου ιδιώματος; Αυτό το κράμα crust /grind / black metal μοιάζει επίκαιρο αλλά συνάμα και «μοδάτη» προσέγγιση στις μέρες μας στον ακραίο ήχο. Είναι πιο κοντά στο ύφος σας ή αυτά που εκφράζετε ή θέλετε να πείτε «απαιτούν» ακραία εκφορά;
Τίποτα συγκεκριμένο δεν μας έδωσε ώθηση, το πράμα πήγε από μόνο του εκεί σε αυτό το κράμα. Δεν χρειάζεται να παίζεις κάτι ακραίο για να εκφράσεις τις ιδέες σου, δες τους Crass ή τους Amebix για παράδειγμα, εκφράζανε τόσα πολλά και η μουσική τους ήταν τόσο απλή, ειδικά οι Crass σε πολλά τραγούδια δεν χρησιμοποιούσαν καν μουσική με την έννοια που έχουμε στο κεφάλι μας. Τώρα όσο αφορά το ότι είναι στη μόδα αυτό το να μπλέκονται κάποια μουσικά ιδιώματα μεταξύ τους νομίζω είναι θετικό, η μόδα δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, απλά έχει καθιερωθεί σαν αρνητικό επειδή πολλές φορές γίνεται κάτι μαζικό στα τυφλά χωρίς συνείδηση και περιέχει τον μιμητισμό, δεν είναι πάντα έτσι όμως. Για μας το grindcore, το black metal, το crust, το punk γενικότερα είναι ήχοι και θεματολογίες που μεγαλώσαμε μ’αυτές οπότε υποσυνείδητα και μόνο η μουσική μας έχει αυτές τις βάσεις.
Ποιες είναι οι μουσικές σας επιρροές και σε ποιο συγκρότημα νομίζεις συγγενεύετε χαρακτηριστικά (άθελα ή ηθελημένα);
Μουσικές επιρροές είναι αυτά που ανέφερα στην προηγούμενη απάντηση μου. Ξεκινάνε από κλασικό anarcho punk των Crass, Subhumas, Amebix και φτάνουν μέχρι το ‘Panzer Division Marduk’, ο συγκεκριμένος δίσκος είναι μεγάλη επιρροή γιατί βγάζει μια λύσσα που δεν τη συναντάς συχνά. Σίγουρα οι Napalm Death – Brutal Truth – Hateplow – Assuck – Terrorizer είναι μεγάλες επιρροές για τη μπάντα. Υπάρχουν φορές που η μουσική επηρεάζεται από το στίχο καθαρά, δηλαδή το τελευταίο τραγούδι του δίσκου, ‘Poisoned tears of the blessed’, που είναι και το μοναδικό αργό τραγούδι μας και ίσως δεν έχει και καμία σχέση με όλα τα υπόλοιπα γράφτηκε πάνω στο στίχο και δε θα μπορούσε να έχει άλλες μελωδικές γραμμές για να δέσει όπως θέλαμε. Δεν υπάρχουν μουσικοί κανόνες, οι μπάντες είναι ελεύθερες να κάνουν ό,τι γουστάρουν και να μην σέρνουν ταμπέλες μαζί τους, από εκεί και πέρα ο καθένας κρίνει τι θέλει να ακούει, σε άλλους αρέσει σε άλλους όχι. Αυτό πάντα σε DIY επίπεδο, άμα αρχίσεις να χορεύεις με μια μεγάλη εταιρία θεωρώ ότι η μουσική ελευθερία σου σαν μπάντα περιορίζεται αρκετά και χάνεις ένα μεγάλο ποσοστό της, αλλά έχει άλλα θετικά αυτός ο χορός. Τα πάντα είναι επιλογές και τύχη.
Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις ένα συγκρότημα στην ελληνική περιφέρεια και πόσο μάλλον όταν κάποιο μέλος του λείπει στο εξωτερικό για μεγάλο διάστημα;
Θα σου μιλήσω για το Βόλο αν και θεωρώ σε όλες τις επαρχίες ισχύουν πάνω κάτω τα ίδια. Ειδικά πριν το 2000 δεν υπήρχε studio να κάνει κανείς μια πρόβα με αξιοπρέπεια, δεν μιλάω να ηχογραφήσει, αυτό ήταν προνόμιο των σκυλάδων άντε και κάποια jazz/rock σχήματα που κάνανε live ηχογραφήσεις, όχι ότι είχαν κάποιο σοβαρό αποτέλεσμα… Αλλά άμα μιλάμε για metal απλά δεν γινότανε, γι’ αυτό και όλοι δημιουργούσαμε δικούς μας χώρους είτε σε σπίτια, υπόγεια, αποθήκες, όπου μπορούσε ο καθένας. Σκέψου όταν ξεκινήσαμε τους Bedlam στις πρώτες πρόβες δεν είχαμε καν τύμπανα και για ταμπούρο χρησιμοποιούσαμε ένα τενεκέ από τυρί φέτα, χαχαχαχα. Όσο αστείο κι αν ακούγεται υπήρχε τόση καύλα που κάναμε πρόβα έστω κι έτσι! Τώρα τα πράματα είναι αρκετά καλύτερα στο θέμα πρόβας,στο θέμα recording είναι σταθερά σκατά. Επίσης για να κάνεις ένα live έπρεπε να το στήσεις ο ίδιος με τους φίλους σου και όσοι πιστοί προσέλθουν, που τότε ήταν πολλοί οι πιστοί. Όσο αφορά τους Stheno που εγώ μένω Πολωνία, μάλλον καλό μας κάνει, από την άποψη ότι τα ζυγίζουμε τα πράματα περισσότερο, δηλαδή πότε θα κάνουμε live και πότε θα ηχογραφήσουμε κάτι. Όπως λέει και ο Βαγγέλης (φωνητικά) άμα ήμασταν όλοι Ελλάδα θα είχαμε διαλυθεί γιατί η μπάντα θα πήγαινε με τέτοια ταχύτητα που κάπου θα τρακέρναμε, χαχαχαχα. Το θέμα είναι ότι άμα πιστεύεις σ’αυτό που κάνεις και το αγαπάς και το καταλαβαίνεις πάνω απ’ όλα, τίποτα δε μπορεί να σε σταματήσει, ούτε οι αποστάσεις, ούτε οι κακές εγκαταστάσεις ενός studio.
Ο Βόλος είχε θυμάμαι 3-4 γκρουπ όπως οι Atavism, οι Convicted, oι Bedlam, ονόματα που έπαιζαν ωραία μουσική (και ακραία) αλλά με μικρή «επιτυχία». Υπάρχει σκηνή στην πόλη τώρα; Γενικότερα και με αφορμή τον Βόλο, υπάρχει ελληνική σκηνή; Ή απλά κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας και γλείφουμε ο ένας τον άλλον ή στον αντίποδα ξεκατινιαζόμαστε χωρίς ιδιαίτερο λόγο από απλό φθόνο;
Ο Βόλος είχε πάρα πολλές και καλές μπάντες. Η μικρή επιτυχία πολλές φορές οφείλεται και στο νεαρό της ηλικίας που δεν ξέρεις να διαχειριστείς πολλά θέματα γύρω από μια μπάντα. Δεν υπήρχε και Internet να κάνει promotion κανείς πάρα πολύ εύκολα τον εαυτό του. Αλλά βέβαια επιτυχία για τον καθένα δε σημαίνει πάντα το ίδιο, προσωπικά με τους Bedlam νοιώθω πρωταθλητής γιατί το ότι καταφέραμε να ηχογραφήσουμε έστω και δυο demos σε μια πόλη που όπως ανέφερα πριν δεν σου έδινε καμία άνεση να προβάρεις και να ηχογραφείς, και μιλάμε ότι ήμασταν 17-18 χρόνων και θέλαμε και παίξαμε grindcore, τίποτα άλλο δεν μας ενδιέφερε και το καταφέραμε. Ηχογραφήσαμε σε μια κουζίνα με 15 σκυλιά απ’έξω και νιώθαμε βασιλιάδες, γιατί στη τελική ήμασταν βασιλιάδες σε ένα μικρό βασίλειο που το χτίσαμε μόνοι μας, για μας. Πάρε τους Atavism 1996, live στο Βόλο σε jazz bar και μέσα γεμάτο από punk-metal, freaks γενικότερα και να γίνετε της πουτάνας σε μια μουσική cult εντελώς. Αυτό είναι μια επιτυχία για τους Atavism γιατί τώρα σε τέτοιο live δε τα βλέπεις αυτά, τώρα έχει μουσικές καρέκλες στο pit και air drumming, τότε μετά από τέτοια live δε μπορούσαμε να κοιμηθούμε από το κοπάνημα που είχε πέσει. Τώρα δεν υπάρχουν αυτά στο Βόλο, έκανε τον κύκλο του το πράμα, πλέον ένα μαγαζί είναι που θα ακούσεις metal-punk και τα σχετικά, αλλά ο κόσμος που το στηρίζει είναι όσοι απομείνανε από τότε και κάποιοι μικρότεροι σε ηλικία που γουστάρουν τη φάση, αλλά η φλόγα υπάρχει και δε πρόκειται να σβήσει έστω και με λίγους.
Ελληνική σκηνή γενικότερα… Είμαι φανατικός οπαδός της, μ’αυτή μεγάλωσα. Άμα πιάσεις από το punk αρχές/μέσα 80s και μετά το crust/hardcore αρχές των 90s, φυσικά το black metal που είναι τεράστιο κεφάλαιο θα βρεις τα καλύτερα. Τότε βέβαια μιλάμε για πολύ λιγότερες μπάντες, σήμερα ο καθένας έχει και μια μπάντα ίσως και δυο, δεν είναι κακό, απλά τις περισσότερες φορές είναι αδιάφορο. Ακούς κάθε μέρα σχεδόν και μια άλλη μπάντα, αλλά πόσες πραγματικά σε αγγίζουν, προσωπικά ελάχιστες. Έχει ανεβεί το επίπεδο «παικτικά», οι παραγωγές πλέον είναι πολύ επαγγελματικές. Στα live πόσος κόσμος μαζεύεται; Δεν το λέω ότι δεν στηρίζει, άμα δε γουστάρει αυτό που θα ακούσει γιατί να έρθει να στηρίξει στη τελική. Αυτό όμως δείχνει ότι πλέον δε γράφεται ιστορία, γράφονται απλά νότες με καλή παραγωγή. Ίσως στις καταλήψεις η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη, αλλά εκεί είναι η ιδεολογία που έχει τον πρώτο ρόλο. Αλλά και εκεί ακόμα δεν είναι κατάσταση Villa Αμαλίας, που έκλεινε η Χέυδεν και ο κόσμος έφτανε μέχρι τη πλατεία Βικτωρίας. Σίγουρα πάντα θα βγαίνει μια μπάντα να κάνει τη διαφορά μέσα στο χάος, όπως τώρα οι Καταχνιά και οι Antimob που προσωπικά είναι από τις αγαπημένες μου μπάντες.
Το facebook είναι σαν το μαχαίρι, μπορείς να κόψεις στη μέση το ψωμί να δώσεις το μισό σε κάποιον που πεινάει, αλλά μπορείς να του το καρφώσεις στο λαιμό. Από τη μια ανεβαίνουν τραγούδια, γίνονται τα άπειρα like και συζητήσεις πόσο γαμάει το ένα, πόσο γαμάει το άλλο, αλλά τι γίνεται στην πραγματική ζωή; Πόσοι θα αγοράσουν το δίσκο σου όταν βγει, πόσοι θα έρθουν στη συναυλία σού; Ούτε το 1/3 από όλους αυτούς που θεοποιούνε ό,τι ανεβοκατεβαίνει στις σελίδες. Άρα ζούμε κατά κάποιο τρόπο σε μια εικονική πραγματικότητα και προσπαθούμε να πιάσουμε τον αέρα. Γλειψίματα πάρα πολλά και πλέον χωρίς ντροπές και όρια, πάντα υπήρχαν θα πει κάποιος, όχι, σε τέτοιο βαθμό με τόσα σάλια δεν υπήρχαν, πολλές φάσεις μου θυμίζουν κομματόσκυλα που τρέχουν στα πολιτικά γραφεία με περηφάνια. Ίσως κάποιοι να είναι κιόλας, γιατί όχι. Γενικά επικρατεί η αντίληψη ότι σε βοηθάω επειδή ξέρω ότι θα έχω όφελος από σένα ή επειδή ήδη είχα. Σε λέω αδερφό-φίλο-man-κολλητό μέχρι να σταματήσεις να μου προσφέρεις, μετά άντε και γαμήσου, οκ μωρέ καλός είσαι. Αλλά πάντα υπάρχει φως και πάντα θα βγαίνουν μπάντες που θα κάνουν τη διαφορά, σίγουρα όλο και λιγότερες, αλλά θα υπάρχουν. Πάω για κρέμασμα απ’ότι κατάλαβες, χαχαχαχα!
Από όσο γνωρίζω ήσουν πάντα οπαδός του παραδοσιακού metal και των ακραίων παρακλαδιών του σαφώς. Εξακολουθείς να ακούς τα συγκροτήματα με τα οποία μεγάλωσες ή έχεις αφήσει πίσω σου το παραδοσιακό ήχο; Πόσο ακίνδυνο έχει γίνει το κλασσικό metal πια; Μήπως πάντα ήταν το soundtrack των πλουσιόπαιδων που αντιδρούσαν για τον τρόπο που έβγαζαν τα φράγκα οι μπαμπάδες τους;
Παραδοσιακό metal προφανώς εννοείς το κλασικό heavy. Δεν ήμουνα ποτέ οπαδός του, δεν έχω ούτε ένα δίσκο, σκέψου Iron Maiden παράδειγμα να σου πω δεν έχω ούτε ένα τραγούδι σε κάποια κασέτα, αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν τρέφω άπειρο σεβασμό στο κλασικό heavy, χωρίς αυτό και το κλασικό punk δεν θα είχαμε τίποτα. Με punk μεγάλωσα και το έχω μέχρι και σήμερα πάρα πολύ ψηλά, ίσως τώρα το καταλαβαίνω ακόμα περισσότερο απ ότι παλιότερα. Σίγουρα metal όταν μιλάμε για Slayer-Bathory-Motorhead-Venom-Sepultura είναι στο πετσί μου κολλημένα. Μέσω του punk άλλωστε πέρασα στο grindcore από εκεί το έμαθα και για μένα, είναι απλά η εξέλιξη του σε συνδυασμό με το metal. Στην ερώτηση για το πόσο ακίνδυνο έχει γίνει το metal, καθόλου ακίνδυνο, θεωρώ ότι ακόμα προκαλεί τους πάντες και τα πάντα, σου ξυπνάει τα πιο ζωώδη ένστικτα και δημιουργεί πιστούς, όχι απλά ακροατές. Από το 1969 των Sabbath μέχρι το 2016 των Behemoth το metal θα είναι αυτό το βαρύ σίδερο που θα ισοπεδώνει τα πάντα όλα, end of story! Ta λεφτά του μπαμπά άμα υπάρχουν για να μπορείς να πάρεις ένα καλό μουσικό όργανο ή να κάνεις ένα καλό recording, γιατί όχι, όλοι από κάπου τα βρίσκουμε, άλλος τα δουλεύει, άλλος τα κλέβει και άλλος από τον μπαμπά.
To ‘Liberty Crawls in Waste’ ηχογραφήθηκε σε 2 διαφορετικά στούντιο, αν δεν κάνω λάθος. Συνειδητή επιλογή ή δυσκολίες λόγω κόστους/απόστασης που ζουν τα μέλη του συγκροτήματος μεταξύ τους;
Βασικά δεν ηχογραφήθηκε σε δυο διαφορετικά studios, απλά ηχογραφήθηκε στο Βόλο στα Dry Field Studio του φίλου μας του Κώστα Αναγνώστου, εκτός από τις κιθάρες. Τις κιθάρες και το mix/master ανέλαβε ο Στέλιος Κοσλίδης, ο οποίος είναι από τους καλύτερους ηχολήπτες για extreme sound στη Ελλάδα, για μένα ο καλύτερος. Είναι ίσως ο μόνος που καταφέρνει να σου βγάλει ένα γυαλισμένο production με τόση βρωμιά μέσα, συνδυάζει τον διάβολο με το λιβάνι πραγματικά και το αποτέλεσμα είναι κολασμένο. Οπότε ήταν καθαρά συνειδητή επιλογή.
Πόσο ικανοποιημένοι είστε από το τελικό αποτέλεσμα; Ποιο είναι το δυνατότερο χαρακτηριστικό του άλμπουμ;
Είμαστε πάρα πολύ ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα. Σίγουρα πλέον τόσες φορές που το έχουμε ακούσει θα αλλάζαμε κάποια πράματα, αλλά είναι λογικό, όσο το ακούς πάντα βρίσκεις κάτι που θα άλλαζες. Το δυνατό χαρακτηριστικό είναι ότι στα blastbeats γίνονται όλα ένα. Δηλαδή κιθάρες, μπάσο, φωνές και τύμπανα σου δίνουν την αίσθηση ότι είναι ένα όργανο, αυτό ήταν κάτι που το θέλαμε και ο Στέλιος το κατάφερε. Με λίγα λόγια ακούς ένα κλασικό crust σημείο και ξαφνικά όλα μεταμορφώνονται σε ένα άρμα που κάνει την επίθεση και μετά γυρνάμε πάλι στα κλασικά μέχρι το επόμενο attack. Αυτό άλλωστε κάνει η Σθεννώ, χαλαρώνει μέχρι να πάρει ανάποδες και να καθαρίσει μερικούς, χαχαχαχα.
Πόσο διαφορετικός θα ακουγόταν ο δίσκος με άλλους στίχους; Είναι εξίσου σημαντικοί όσο η μουσική για σας και τον ήχο σας;
Αν το δεις καθαρά μουσικά στα αυτιά κάποιου δε θα είχε διαφορά αν και οι φωνές είναι αρκετά καθαρές, σε μας όμως θα είχε μεγάλη. Οι στίχοι παίζουν μεγάλο ρόλο, ισάξιο της μουσικής. Το να τραγουδάμε μαλακίες δεν έχει κανένα νόημα για μας. Όπως κάθομαι και βγάζω μουσική, έτσι γράφει και ο Βαγγέλης στίχους, δεν είναι σε δεύτερη μοίρα σε καμία περίπτωση, η πένα με το μελάνι έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από την πένα της κιθάρας.
Ηχογραφήσατε το ‘Corporation Pull In’ για το επίσημο tribute άλμπουμ στους Terrorizer. Γιατί το συγκεκριμένο κομμάτι και τι παίχτηκε τελικά με αυτή την κυκλοφορία και την εταιρία που το έκοψε;
Το συγκεκριμένο κομμάτι ήταν ένα απωθημένο δικό μου που ήθελα να το ηχογραφήσω πριν 16 χρόνια περίπου. Εννοείται οι Terrorizer είναι μια μεγάλη επιρροή για τη μπάντα έτσι κι αλλιώς, οπότε αυτό το tribute ήταν ευκαιρία να το κάνουμε. Τελικά ακυρώσαμε τη συμμετοχή μας για καθαρά πολιτικούς λόγους, μας ήρθαν κάποια mails από γνωστούς μας από άλλες μπάντες για κάποιες ακροδεξιές ανωμαλίες μέσα στο team που θα βγάλει το tribute, δεν έχει βγει ακόμα τίποτα απ’όσο ξέρω, οπότε λέμε γιατί να το κουράζουμε και να αναλύουμε το οτιδήποτε, ας το ρίξουμε ένα άκυρο και τέλος.
Το split που κάνατε με τους Grassroll πριν 2 χρόνια ήταν εξαιρετικό. Τα split με Facada και Abyssus πότε να τα περιμένουμε και πώς προέκυψαν αυτές οι συνεργασίες;
Το split με Grassroll ήταν εξαιρετικό γιατί ήταν με Grassroll, οι οποίοι είναι η μουσική μας οικογένεια. Τα split με Facada και Αbyssus είναι προγραμματισμένα για το 2017, ακριβώς ημερομηνίες είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε. Όσον αφορά τους Facada, μια μέρα μου έρχεται ένα mail από τον James τον τραγουδιστή τους στο στυλ: γεια χαρά παίζω σε μια μπάντα από Βραζιλία τους Facada, άκουσα το Stheno και σου στέλνω να σου πω ότι είμαι οπαδός σας. Το διαβάζω και νόμιζα ότι ήταν τρολλιά στην αρχή, οι Facada είναι από τις αγαπημένες μου grindcore μπάντες και λέω με δουλεύει κάποιος. Αλλά τελικά δεν με δούλευε κανένας και από τότε με τον James μιλάμε σίγουρα μια φορά τη βδομάδα και μια μέρα μιλούσαμε για τα σχέδια των Facada και από τη συζήτηση είπαμε γιατί να μη κάνουμε ένα split αφού μουσικά τα βρίσκουμε 666%. Με τους Αbyssus μου έστειλε ο Κώστας Αναλυτής με τον οποίο είχαμε αλληλογραφία από το 2000 και μου είπε ότι σκοπεύουν να ηχογραφήσουν ένα Terrorizer cover κι αυτοί, οπότε να κάνουμε ένα split με τις διασκευές και 1-2 καινούργια τραγούδια από την κάθε μπάντα, εννοείτε ότι χαιρόμαστε πάρα πολύ και για τα δυο split γιατί πρόκειται για ανθρώπους low profile και άκρως συνεννοήσιμους.
Πως βλέπεις τους Stheno σε 10 χρόνια από τώρα;
Πολύ μακρυά με πας τώρα,αν αυτός ο κύκλος που ανοίξαμε κρατήσει τόσο μας βλέπω να παίζουμε κάτι σε industrial/noise στα 666bpm, χαχαχα!
Το κλείσιμο δικό σου.
Πρώτα να σε ευχαριστήσω για τη συνέντευξη και τις πάσες που μου έδωσες. Αλλά πάνω απ’όλα ευχαριστώ τους Βαγγέληδες που είναι μαζί μου σ’αυτό το μουσικό μονοπάτι και ότι δεν κατάφερα να συνεχίσω με τους Bedlam το κάνω τώρα με τους Stheno και φταίνε αυτοί οι δυο γι αυτό! Blackened Sonic Hooliganism for free minds!
