English
Last Updated on 14:13 by Nikos Nakos
Κάπου κάπου θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία ένα κινούμενο σχέδιο όπου οι ήρωες- πρωταγωνιστές είχαν μια μαγική ικανότητα- δύναμη, ένα στοιχείο (αέρας, καρδιά, νερό) ως προσωπική τους βοήθεια. Αυτή η ιδέα με ακολουθεί ακόμα και σήμερα, έως που πιάνω τον εαυτό μου να αναρωτιέται ποιο είναι αυτό το μυστικό που κρύβει κάθε ανθρώπινη φιγούρα, ποια είναι η μοναδική του ικανότητα απέναντι στα πράγματα, πολλές φορές ακόμα άγνωστη και στο ίδιο το άτομο.
Αν λοιπόν σκεφτώ την PJ Harvey, και μόνο η εικόνα της παραπέμπει σε μια super ηρωίδα της φαντασίας: Καρέ μαλλιά, πολλές φορές κουρεμένα άστατα, λευκό ντύσιμο που θυμίζει διαστημικές στολές, ροζ καλσόν, λευκές μπότες, μαράκες στα χέρια. Με εμφανίσεις που ξεκινούν με τον ήχο σφυρίχτρας και την ίδια να χορεύει άρρυθμα, η PJ Harvey είναι για όσους θα ήθελαν να δουν μια άλλη- αντίθετη, πιο ακαθόριστη Loreena McKennitt. Και αυτά είναι κάποια από αυτά που έχει υιοθετήσει, γιατί όπως θα δούμε παρακάτω, η κύριά της έγνοια είναι να αλλάζει στυλ σε κάθε δίσκο και συνάμα σκηνική παρουσία, συμπαρασύροντας την αύρα της που ακολουθεί τις νέες της επιλογές κάθε φορά.
H Polly Jean Harvey γεννήθηκε στις 9 Οκτωβρίου του 1969 στο Corscombe (Ντόρσετ) στην Αγγλία και μεγάλωσε στην εξοχή με πατέρα εργάτη και μητέρα γλύπτρια. Η ίδια έγινε γνωστή σε εμάς ως μουσικός, τραγουδίστρια και στιχουργός, είχε όμως σπουδάσει γλυπτική, (εκθέσεις φιλοξενούν κατά καιρούς έργα της), παρακολούθησε μαθήματα τέχνης, πολύ περισσότερο έμαθε να παίζει σαξόφωνο και κιθάρα, την τελευταία την χρησιμοποιεί και στα shows της. Το μουσικό μπαμ της περίπτωσής της έγινε τον Ιανουάριο του 1991 με τους συνεργάτες Robert Ellis στα drums και τον Steve Vaughn στο μπάσο. Το σχήμα ονομάστηκε PJ Harvey , ένα όνομα που επικράτησε και στη μετέπειτα solo πορεία της αφού έτσι είναι γνωστή έως και σήμερα. Το πρώτο κομμάτι που ξεχώρισε ήταν το “Dress” (1991) που βρήκε αμέσως δισκογραφικές ευκαιρίες. Με το πρώτο album της “Dry” (1992) φάνηκε πως καλλιτεχνικά κάτι είχε αρχίσει να γνέφει και κατάφερνε να τραβήξει την προσοχή.
Θα έλεγε κανείς πως αρκετές στιγμές της μουσικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν όχι τόσο δυνατές. Θεωρώ όμως πως ποτέ δεν έφτασε στο να θεωρηθεί κακή, ανεξάρτητα από το πώς την προτιμάει ο καθένας. Το σίγουρο είναι πως σε κάθε δίσκο κύρια επιδίωξή της ήταν να λανσάρει κάτι καινούργιο, από άποψη μουσικής, οργάνων και ενορχήστρωσης, και αυτό να συνοδεύεται με πειραματισμούς στα φωνητικά και με μια εικόνα που συνέβαλε στη διαμόρφωση κάθε φορά κάτι διαφορετικού.
Ακολουθεί μια σύντομη δισκογραφική αναδρομή: Λυτή με μια διάχυτη παιδικότητα στο «Dry and Demonstration” (1992), πιο βρόμικη στον ήχο, sexy και απελπισμένη στο “Rid of Me”(1993). Μέχρι το σημείο αυτό η θηλυκότητα της τερμάτιζε σε κάτι παραπλήσιο του videoclip “Man-size”. Εκεί, άβαφη και απλά ντυμένη κουνάει το σώμα και το στήθος της με υπερβολικές κινήσεις , εκφράζοντας ένα θηλυκό σε διαμάχη με τον εαυτό του με έναν τρόπο σαρκαστικό και ατσούμπαλο. Πιο θυμωμένη, πιο γυναίκα και με περισσότερη αυτοπεποίθηση στην πρώτη της solo δουλειά- αφού διακόπηκε η συνεργασία με τους άλλους δυο μουσικούς της- στο “To bring you my love” (1995). Πιο θλιμμένη και νοσταλγική με αρκετούς πειραματισμούς στο “Dance Hall at Louise Point”(1996). Πιο electro και κάπως βαριεστημένη στο “ Is this desire”(1998). Η χαρά ανακτάται με το βραβευμένο με Mercury Prize “Stories from the City, Stories from the sea” (2000), όπου είναι μουσική για εκδρομή με τη γιαγιά αν και η φωνή της παραμένει πέρα από τα mainstream. Το “Uh Huh Her” (2004) είναι ένας δίσκος με μαγκιά που έχει να πει πολλά και παίρνει τη ρεβάνς, ενώ στο “White Chalk” (2007) κάνει μεγάλη ανατροπή, αφού επικρατούν τα πλήκτρα και η φωνή της πλέον είναι σχεδόν ψιλή με ψεύτικη τοποθέτηση. Στο “A woman a man walked by” (2009), συνεργασία της με τον John Parish ακολουθεί την ίδια νοοτροπία, αλλά ωστόσο πιο εξελιγμένα και πειραματικά, ενώ το πάλι βραβευμένο “Let England Shake”(2011) θα μπορούσαμε να το πούμε folk και παραμυθένιο με πιο μοντέρνο όμως τρόπο. Ο τελευταίος της δίσκος, “The Hopes Six Demolition Cover” (2016) έχει πιο εμβατηριακό και χορωδιακό περιεχόμενο δίνοντας την αίσθηση μιας μουσικής παρέας. Εκεί η PJ Harvey δεν έχει χάσει την τρέλα των πρώτων της χρόνων, ίσως να μου λείπει όμως λίγο η αφέλεια και το ακατέργαστο, πράγματα τα οποία έχουν αντικατασταθεί από μια εμφανή ωριμότητα και τη στροφή της στο πιο folk, φαντασιακό, και ατμοσφαιρικό που την ακολουθεί από 2007 και μετά.
Οι στίχοι της αφορούν την αφοσίωση στην ανάγκη για αγάπη και την αναζήτησή της συντροφικότητας, τη μη εξοικείωση με τη γυναικεία φύση και την ωμή πραγματικότητά της που εκφράζεται με σαρκαστικό τρόπο, όπως επίσης και το φανταστικό και το μυθικό που φθάνει σε μια ανάγκη θρησκευτικότητας. (Το Let England shake ίσως να είναι η μόνη της αναφορά σε πιο πολιτικό περιεχόμενο αλλά ωστόσο από μια πιο κοινωνική ματιά). Το πιο παράδοξο ή το απόλυτα φυσιολογικό είναι πως σε όσα γράφει καταφέρνει να ταιριάξει μια αμηχανία σε οτιδήποτε θηλυκό “Must be a way that I can dress to please him/ It’s hard to walk in the dress/ It’s not easy/ I’m spinning over like a heavy loaded fruit tree”, με μια πλήρη υποδούλωση στο άλλο φύλο “Come in close..and I’ ll wash your feet, with my hair I ‘d mop them dry”, κάτι που ανακτάται σε άλλα σημεία με λόγια όπως “ Hey I’ m one big Queen../ Biggest Woman/ I could have ten sons. Ten gods ten queens/ ten foot and rising”. Η ίδια βέβαια αρνιόταν κάθε είδους ανάμειξη με φεμινιστικές προσεγγίσεις, αλλά μάλλον το ακροατήριό της έχει τον τελευταίο λόγο.
Γενικότερα, κρατάει ένα χαμηλό προφίλ. Δηλώνει πως είναι ένας άνθρωπος που της είναι πιο εύκολο να γράφει μουσική παρά να μιλάει και πως δε χρειάζεται όλοι να γνωρίζουν ποια πραγματικά είναι. Άλλα μοτίβα που επικρατούν στους στίχους της είναι: εξαγνισμός μέσα από το νερό, «Holy water cannot help me now”, “Like a pain in the River../ to be washed away slow”, “No water well in sight”, κήπος που παραπέμπει σε εκείνον της Εδέμ “The first tree will not blossom/ the third is almost fallen/ since you betrayed me so”, “The trees are trembling, there is no laughter in the garden”, “what is the glorious fruit of the land”. Η θρησκευτικότητα των στίχων αποτυπώνεται φανερότατα με επικλήσεις όπως: « I am beggin Jesus, please send his love to me”, “Dear God, you better not let me down this time”. Άλλωστε η ίδια σε δηλώσεις της απαρνιέται τις ουσίες και προτιμάει να τριπάρει με τη Βίβλο.
Ως συμπέρασμα, οι στίχοι της είναι μεν λιτοί, με λίγες λέξεις στην κάθε στροφή, τα περιστατικά όμως που περιγράφει είναι έντονα φορτισμένα, ωστόσο τα γράφει στο χαρτί λες και απλώς τα σημειώνει.
Σκέφτομαι πως τα κομμάτια της φαίνεται πως τα μορφοποιεί σαν μια γλύπτρια (η ίδια θεωρεί την τέχνη της γλυπτικής την πιο φυσική), σαν να παίρνει έμπνευση από δυο τρεις λέξεις, ήχους ιδέες, σχηματίζοντας τη μουσική της πάνω σε αυτούς, προσπαθώντας να τιθασεύσει το ακατέργαστο της φωνής της, λες και ποτέ δε φτάνει σε κάποια ολοκληρωμένα επιβλητική σύνθεση, με μια συνεχή προσπάθεια ελέγχου αυτού που γράφει ή παίζει ώστε να μη χάσει το σχήμα του, να μην αφεθεί ολότελα στους μύθους και στο folk. Η ίδια κάπου λέει « You dance in circles all around me and all over the world” και αυτό μου θυμίζει ένα γλυπτό που στροβιλίζεται γύρω γύρω κατά τον σχηματισμό του.
Αυτή λοιπόν τη διαρκή συνέχεια της προσπάθειας την ακούω σαν μια συνεχή αναστολή- συστολή. Και νομίζω πως αυτή είναι η κρυφή της δύναμη έστω καλλιτεχνικά: Το λιτό διεκπεραιώνεται λες και μπαίνει ένα κόμμα, η αμεσότητά της φωνής της και το εκρηκτικό του ήχου όμως είναι το παράδοξο αποτέλεσμα. Ίσως άλλοι θα εκλάμβαναν πως αυτό το κόμμα συνορεύει με το φανταστικό, αφού εκείνο είναι που απομακρύνει από την ένταση της μουσικής της. Βέβαια το ίδιο μπορεί να εντοπίζεται και σε άλλα αγγλικά- folk- alternative σχήματα της ίδιας εποχής, (αλλά αρκετοί από αυτούς πέφτουν στην παγίδα να παραμένουν επιφανειακοί). Η PJ Harvey όμως κάνει ένα μικρό θόρυβο που μπορεί να καλύπτεται από τη φασαρία των μοντέρνων καιρών, μπορεί να μη σε ξυπνάει όσο το λατρευτό κιτς του ’80, σε ταρακουνάει όμως με έναν ύπουλο τρόπο. Όταν πάλι η PJ Harvey αφήνεται το κάνει ειρωνικά, παιδικά και άτσαλα. Καταφέρνει όμως, μόλις πατηθεί το play, ακούγοντας οποιοδήποτε κομμάτι ακόμα και κάποια λίγο πιο βαρετά, μέσα από τη βουβαμάρα της προσπάθειάς της, οι ερμηνείες και ο τρόπος που τις συνοδεύει να καταναγκάζουν τον ακροατή να αισθανθεί έκπληξη, ενδιαφέρον, αλλοπρόσαλλο ενθουσιασμό, ανοησία και ακατανοησία.
Δεν ξέρω αν θα συνηστούσα σε κάποιον να ακούσει PJ Harvey αν δεν ήθελε ταυτόχρονα να κοιτάζει το κενό με τα πόδια πάνω σε μια καρέκλα, να χτυπάει ένα σφυρί με δύναμη στο πάτωμα για να ξυπνήσει τους κάτω γείτονες, να χορεύει χωρίς ρυθμό κάνοντας γκριμάτσες στον καθρέφτη, ή έστω να μπορεί να αποδεχτεί τον ψυχαναγκασμό που αλλού τον βλέπεις στην ατμόσφαιρα του Nick Cave.
Λες και είναι το ατίθασο ήσυχο παιδί της Patti Smith, που στα κρυφά ασχολείται με το πλέξιμο και το κέντημα, η Pj Harvey απευθύνεται σε όσους θα ήθελα να ακούσουν κάτι αντισυμβατικό από άποψη γυναικείας φωνής. Κλείνοντας, την συγκαταλέγω σε μια από τις πιο σπουδαίες σύγχρονες rock ερμηνεύτριες. Γιατί προσπαθεί σαν να μην προσπαθεί, γιατί είναι συνεπής σε αυτό που κάνει, γιατί έχει μια διακριτική προσωπικότητα που καλώς καπακώνεται από μια έντονη καλλιτεχνική παρουσία. H PJ Harvey είναι δημιουργός εικόνας, μουσικής, στυλ, ιδέας και ταυτόχρονα ερμηνεύτρια. Το δεύτερο το έχει και η Loreena McKennitt. To πρώτο όμως θέλει….. όπως θα έλεγαν κάποιοι, εκείνη όμως θα το εξηγούσε με την δική της κινησιολογία στο “Man-size”.
