Τίτλος: Ο αναρχικός των δύο κόσμων
Συγγραφέας: Ursula Le Guin
Εκδόσεις: Parsec
Έτος: 1974 (πρώτη έκδοση)
Η σχέση μου με το έργο της Ursula Le Guin είναι κάπως περίεργη. Ήμουν αρκετά τυχερός ώστε να έρθω σε επαφή με τα βιβλία της αρκετά χρόνια πριν, κατά την εφηβική μου ηλικία (συγκεκριμένα τα 4 πρώτα βιβλία της Γαιοθάλασσας). Και ενώ καταλάβαινα πόσο πολύ μου άρεσε σαν συγγραφέας, για ένα περίεργο λόγο, πέρασε πολύς καιρός μέχρι να ξαναπιάσω βιβλίο της στα χέρια μου. Και το βιβλίο που με επανέφερε σε αυτή ήταν το “Ο αναρχικός των δύο κόσμων”.
Πρόκειται, αντικειμενικά, για ένα λογοτεχνικό διαμάντι της επιστημονικής φαντασίας (ΕΦ για λόγους συντομίας), αν ο χαρακτηρισμός τους σαν ένα απλό ΕΦ βιβλίο είναι τεράστια αδικία τόσο προς το βιβλίο αυτό όσο και προς τον επίδοξο αναγνώστη του. Μπορεί να έχει πολλά από τα κλασσικά ΕΦ χαρακτηριστικά (αποικία σε άλλο πλανήτη, διαστημικά ταξίδια, επαφή με άλλες φυλές), στον πυρήνα του όμως είναι μια ανάλυση, όσο υποθετική και αν είναι αυτή, διαφορετικών πολιτικών και οικονομικών συστημάτων.
Από τη μια η Ανάρες, ο έρημος πλανήτης όπου ζουν οι αναρχικοί. Χωρίς κυβέρνηση, χωρίς φυλακές και νόμους ή πατριαρχικά μοντέλα. Με τεχνητή γλώσσα, επιτροπές και ισότητα σε όλους. Θα έπρεπε να είναι ένας παράδεισος κοινωνικά, μετατρέπεται όμως σε στείρο περιβάλλον όπου η επιβολή μέσω της κοινωνικής κατακραυγής πνίγει τη δημιουργικότητα κάποιων μελών της κοινωνίας. Και, όπως αναρωτιέται ο Σεβέκ στο βιβλίο, πως να επαναστατήσεις ενάντια στη μια κοινωνία που η ίδια είναι επανάσταση; Πως να εξηγήσεις πως η προσπάθεια να πάει μπροστά η τεχνολογική σου έρευνα δεν είναι σημείο πως “εγωτίζεις”, ακόμα κι αν στην πορεία που ακολουθείς στρέφεσαι ενάντια σε ιδέες προηγούμενων συναδέλφων σου.
Από την άλλη μεριά ο Γιουράς, ένας πλανήτης αρκετά ίδιος με τον δικό μας. Με διάφορα έθνη και κράτη, με διαφορετικές γλώσσες και παραδόσεις, με πατριαρχία και καπιταλισμό (αν και υπάρχει αναφορά στη Θου, μια κομμουνιστική χώρα). Και ενώ στην αρχή ο Σεβέκ γοητεύεται από κάποια κομμάτια της κοινωνίας της Α-Ιο (το κυρίαρχο καπιταλιστικό κράτος του Γιουράς), σύντομα καταλαβαίνει πως πρόκειται για μια ψεύτικη ομορφιά, όπου το περιτύλιγμα είναι πιο σημαντικό από την ουσία. Και με ανοιχτά, πλέον, μάτια βλέπει την αριστοκρατία να επιβάλλεται στο λαό και να τον θεωρεί κατάλληλο μόνο για πεθαίνει για τους πολέμους της και να δουλεύει για το κέρδος της. Και ταυτόγχρονα βλέπει κομμάτι του λαού να διαδηλώνει ενάντια σε αυτούς που τον κρατάνε σκλαβωμένο, ακόμα και αν αυτή η σκλαβιά είναι χωρίς αλυσίδες. Μόνο που κάθε κίνηση ενάντια στο status quo της Α-Ιο πνίγεται στο αίμα.
Και φυσικά, στο τέλος, έρχεται σε επαφή και με ανθρώπους από τη Γη, την πρόξενο του πλανήτη πάνω στον Γιουράς. Και την ακούει να αναρωτιέται γιατί αντιδρούν οι πολίτες σε αυτόν τον πλανήτη ενώ δεν υποφέρουν όπως συμβαίνει σε άλλες κοινωνίες. Άλλωστε, για τους Γήινους που κατέστρεψαν τον πλανήτη τους, ο Γιουράς μοιάζει με παράδεισο.
Δεν ξέρω πως ήταν η κατάσταση την εποχή που το έγραψε η Le Guin, πέραν όσων έχω δει και έχω διαβάσει. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ξέρω και πραγματικά αν η κατάσταση ήταν τότε όπως και σήμερα ή αν η συγγραφέας προέβλεψε με κάποιο τρόπο συμπεριφορές που βλέπουμε σήμερα. Οι αναρχικοί της Ανάρες ακολουθούν το γράμμα, συχνά χάνοντας το νόημα του λόγου της Όντο, ακριβώς όπως και σήμερα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς αναλώνεται σε idpol θέματα, χωρίς να τα αντιμετωπίζει στην πραγματικότητα. Άτομα που μένουν κολλημένα στο δέντρο και χάνουν το δάσος. Η αριστοκρατία της Α-Ιο δε διαφέρει σε τίποτα από τους έχοντες και κατέχοντες του σήμερα. Κοιτάνε τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις με απέχθεια, και τις θεωρούν κατάλληλες μόνο για να δουλεύουν και να αναπαράγονται όσο χρειάζεται να να βγάζουν νέους εργάτες, ο νεοφιλελευθερισμός του σήμερα. Και η πρόξενος της Γης; Που απορεί γιατί ξεσηκώνονται οι κάτοικοι του Γιουράς; Δε διαφέρει και πολύ με το μέσο αστό που αναρωτιέται γιατί απεργεί ο εργάτης όταν υπάρχει τόση ανεργία, ενώ θα έπρεπε να χαίρεται που έχει ένα σπίτι και ένα πιάτο φαγητό, ακόμα και αν αυτό είναι τόσο όσο χρειάζεται για να μην καταρρεύσει.
Είτε έχετε διαβάσει Le Guin, είτε όχι το “Ο Αναρχικός των δύο κόσμων” είναι ένα βιβλίο που όλοι πρέπει να διαβάσουμε κάποια στιγμή, ίσως τότε να καταφέρουμε να δούμε πέρα από τα γράμματα και να καταλάβουμε το νόημα των λέξεων: ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη.
