Ελληνικά
Last Updated on 10:14 PM by Giorgos Tsekas
Η νυχτερίδα. Πρώτη φορά συναντηθήκαμε γύρω στο 1992. Βρισκόταν σε μια συλλογή μικρών ιστοριών του Πιραντέλο. Ο ομηρικός καθηγητής φιλόλογος βλέποντας την κλίση μου στα γράμματα, μου ανέθεσε το καλοκαίρι της πρώτης γυμνασίου να διαβάσω τρία βιβλία και να γράψω για κάθε ένα από αυτά σε κάθε κεφάλαιο μια περίληψη. Η «Η ζωή εν τάφω» έμοιαζε βαρετό και αργότερα έμαθα για τις φασιστικές τάσεις του Μυριβήλη και τον ακλόνητο αντικομμουνισμό του, ενώ αποδείχθηκε πως το αντιπολεμικό έργο ήταν ένα σκουπίδι του τυχοδιώκτη και πολεμοχαρή στην πραγματικότητα συγγραφέα που προσαρμοζόταν σε κάθε του έκδοση με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες πολιτικές θέσεις του Μυριβήλη. Το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Καζαντζάκη που τότε δεν ήξερα πως διετέλεσε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου της προδοτικής κυβέρνησης του Σοφούλη το 1945. Ούτε πως πρωτύτερα είχε διοριστεί από τον παρασημοφορημένο από τον Μουσολίνι, Ελευθέριο Βενιζέλο, Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως. Ούτε ότι πήρε μέρος στην Ελληνική εκστρατεία ενάντια στην Σοβιετική Ένωση, στα πλαίσια της «Μεγάλης Ιδέας», όπου μαζί με τον συνταγματάρχη Ηρακλή Πολεμαρχάκη προσπάθησαν να τραβήξουν τους Έλληνες της περιοχής από την επιρροή των μπολσεβίκων και να ιδρύσουν ένα ελληνοαρμενικό κράτος. Τρίτο και τελευταίο ένα βιβλίο του Πιραντέλο, «Η πρώτη νύχτα και άλλα διηγήματα» που φυσικά και δεν ήξερα ούτε για το συγγραφικό του ανάστημα ούτε την αγάπη του και ενθουσιασμό για τον φασίστα ηγέτη της χώρας του Μουσολίνι. Όχι πως τώρα που έμαθα τα πιστεύω του ή την δειλία του να αντισταθεί σε αυτά, μειώνεται η αξία του κειμένου ή η συνολική προσφορά του στα γράμματα και στο Θέατρο. Απλά το σημειώνω. Ξανάπεσε στα χέρια μου το 1997 ίσως και 1998 σε μια ανθολογία κειμένων του Πιραντέλο από μια κυριακάτικη εφημερίδα σοσιαλδημοκρατικών αποχρώσεων οικονομικών συμφερόντων που μεσουρανούσε την εποχή στη Ελλάδα (σε μετάφραση της Κατερίνα Γλυκοφρύδη, εκδόσεις Καστανιώτη). Θυμήθηκα την ιστορία αμέσως και προσπάθησα να την αποστηθίσω· μια ιστορία με ανατρεπτικό τέλος και με δόση χιούμορ θα ήταν χρήσιμη σε κάποια συζήτηση ακόμα και με αγνώστους για να σπάσει ο πάγος ή για να εντυπωσιάσω κάποια συμφοιτήτρια μου, κοινώς ένα θρεπτικότατο γεύμα για τον εγωισμό μου. Είκοσι χρόνια μετά ξαναδιάβασα την ‘νυχτερίδα’. Στην ιστορία ένας σκηνοθέτης θέλει να ανεβάσει μια κωμωδία στο θέατρο. Όλα μοιάζουν τέλεια στις πρόβες μόνο που μια ενοχλητική νυχτερίδα φοβίζει την πρωταγωνίστρια εμφανιζόμενη στην πρόβα τζενεράλε γεμίζοντας την φόβο και αμφιβολίες για την επιτυχία της παράστασης στον σκηνοθέτη. Άκαρπες προσπάθειες ανεύρεσης του ιπτάμενου τρωκτικού αλλά και να μεταπεισθεί ώστε να ματαιώσει την παράσταση ο σκηνοθέτης οδήγησαν στο ανέβασμα της κανονικότατα. Η αγωνία για την επανεμφάνιση της νυχτερίδας κατά την διάρκεια του έργου είχε μετριαστεί μιας και οι αντιδράσεις του κοινού έμοιαζαν νωχελικές· πλήρης αδιαφορία, πουθενά γέλιο, πουθενά ξεκαρδίσματα, μόνο ένα μεγάλο χασμουρητό. Μέχρι να εμφανιστεί η νυχτερίδα στη θέα της οποίας η πρωταγωνίστρια λιποθύμησε πραγματικά όχι προσποιούμενη, γεγονός που έκανε την πτώση πέρα για ως πέρα αληθινή. Τόσο πειστική γαρ που το κοινό από την πλήρη απάθεια ξαφνικά έβλεπε ένα μεγάλο δράμα μπροστά του, μια μεγάλη ερμηνεία και ξέσπασε σε χειροκροτήματα. Σοφά σκεπτόμενος ο σκηνοθέτης κατέβασε το έργο την επόμενη μέρα. Ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να έσωσε τη βράδια αλλά δε μπορείς να στηρίζεσαι στη τύχη, ούτε συνεχίζεις μια φάρσα απλά επειδή την σκαπούλαρες μια φορά. Εκεί είμαι και το ζουμί της υπόθεσης, στο απλό αλλά βαθύ νόημα πίσω από την ιστορία. Στην απεραντοσύνη του ειρωνικού. Φυσικά κάποιοι θα στέκονταν στον καθηγητή μου, που μου πάσαρε βιβλία φασιστών συγγραφέων αλλά ας μην γινόμαστε καχύποπτοι. Ο δύστυχος (σε μια ηλικία προχωρημένη λίγο πριν βγει στην σύνταξη) μπορεί να μην είχε καν αναρωτηθεί για τις πολιτικές προτιμήσεις των συγγραφέων των βιβλίων που μου πρότεινε, τα έργα των οποίων ο αστικός κόσμος -και όχι μόνο- σε Ελλάδα και Ιταλία έχει αγκαλιάσει εδώ και σχεδόν εκατό χρόνια. Στο μυαλό μου αν ταΐζεις την ψυχή του παιδιού, του νέου, του πολίτη, του ανθρώπου, είτε σκουπίδια, είτε συγκαλυμμένο ή υποβόσκων ή και ατόφιο τον ίδιο τον φασισμό ή έργα (όχι απαραίτητα χαμηλής, ενίοτε και υψηλής ποιότητας) οπαδών του, στα οποία τον προβάλλουν ή την ιδέα πως ο φασισμός είναι ένα ακόμα πολιτικό σύστημα, ή απλά μια διαφορετική ιδεολογία (δεν είναι ιδεολογία, είναι νοοτροπία για αυτό και συναντάτε σε όλους τους πολιτικούς χώρους) είτε μέσω της μουσικής, είτε των βιβλίων αλλά και των άλλων τεχνών, πόσες πιθανότητες έχει να εμφανιστεί στην ζωή του μια νυχτερίδα να τα αλλάξει όλα;
